Nhà đầu tư liệu có nắm vững bản chất của trái phiếu là gì? Có bao nhiêu loại trái phiếu phổ biến trên thị trường hiện nay? Cách mua trái phiếu như thế nào để sinh lợi cao nhất? Tất cả kiến thức đó sẽ được tổng hợp chi tiết dưới đây.
Trái phiếu là gì? Thế nào là thị trường trái phiếu?
Trái phiếu là một chứng nhận nghĩa vụ nợ của người phát hành phải trả cho người sở hữu trái phiếu đối với một khoản tiền cụ thể (mệnh giá của trái phiếu), trong một thời gian xác định và với một khoản lợi tức quy định. Người phát hành có thể là doanh nghiệp hay một tổ chức chính quyền như chính quyền và Kho bạc nhà nước – Theo Wikipedia
Thị trường trái phiếu (Bond markets) hay thị trường nợ là nơi mà hàng hoá được mua bán tại đó là các trái phiếu.
Ưu điểm của nhà đầu tư sẽ được đảm bảo lãi suất và tiền vốn khi đáo hạn. Còn ưu điểm của đơn vị phát hành trái phiếu là sẽ nhanh chóng có được dòng tiền để duy trì hoặc thực thị cho các hoạt động của mình.
Đặc điểm chung của trái phiếu
Muốn hoạt động đầu tư trái phiếu có hiệu quả, nhà đầu tư nên tham khảo một số đặc điểm và lợi ích kinh tế của nó, bao gồm:
- Người cho mua trái phiếu (Trái chủ) không phải chịu bất kỳ trách nhiệm pháp luật nào về hiệu quả sử dụng của nguồn vốn cho vay.
- Bất kỳ cá nhân, tổ chức hay doanh nghiệp nào cũng đủ điều kiện mua trái phiếu. Trên tờ trái phiếu có ghi tên của trái chủ, gọi là trái phiếu được ghi danh, ngược lại, trái phiếu không có tên gọi là trái phiếu vô danh.
- Có 3 đối tượng phát hành trái phiếu, bao gồm: kho bạc nhà nước (trái phiếu kho bạc); trái phiếu của doanh nghiệp; công trái (trái phiếu chính phủ).
- Tiền lãi của trái phiếu mang lại là mức lãi ổn định, không phụ thuộc vào doanh thu hoặc hiệu quả sản xuất của doanh nghiệp.
- Trong mọi trường hợp, nhà phát hành phải có trách nhiệm hoàn trả cho phía nhà đầu tư theo các cam kết đã được xác định trong hợp đồng đã ký khi mua bán trái phiếu. Trái phiếu thường có thời hạn xác định, có thể là trung hạn hay dài hạn.
- Trái phiếu còn được gọi là chứng khoán nợ. Thế nên, khi công ty bị giải thể, tất cả cổ phần hiện có buộc phải thanh toán đầy đủ cho trái chủ. Sau khi hoàn trả các khoản chi phí trái phiếu cho khách hàng, các cổ đông có thể nhận tiền từ lượng cổ phần còn lại.
Ngoài những thông tin kể trên, thị giá trái phiếu là một khái niệm quan trọng cho các nhà đầu tư mới đang tìm hiểu về trái phiếu là gì. Trong kinh tế học, thị giá trái phiếu (Stock market price) được định nghĩa là mức giá để thực hiện giao dịch, và mua bán lượng trái phiếu trên thị trường chứng khoán tại một thời điểm.
5 cách phân loại trái phiếu phổ biến hiện nay
Các loại trái phiếu ở Việt Nam bao gồm những loại nào? Quá trình phân loại trái phiếu dựa trên sự khác biệt về: lợi tức, tính chất, đơn vị phát hành, hình thức và tính an toàn của trái phiếu. Hãy tìm hiểu về trái phiếu theo 5 cách phân loại dưới đây:
Phân loại trái phiếu theo đơn vị phát hành
- Trái phiếu chính phủ (Government bonds): được ban hành để thỏa mãn nhu cầu chi tiêu ngân sách chính phủ. Chính phủ là nhà phát hành trái phiếu uy tín bậc nhất trên thị trường và mang lại ít rủi ro nhất.
- Trái phiếu doanh nghiệp (Corporate bonds): Đây là loại chứng khoán do công ty TNHH, doanh nghiệp nhà nước cung cấp để huy động nguồn vốn tốt hơn. Chúng có khá nhiều loại và cực kỳ đa dạng.
- Trái phiếu của các ngân hàng, đơn vị tài chính: phát hành để tăng lượng vốn hoạt động.
Phân loại trái phiếu theo lợi tức trái phiếu
- Trái phiếu có hạn mức lãi bằng không (zero-coupon bonds): Người mua không nhận được lãi, nhưng có thể mua với giá thấp hơn và nhận tiền bằng với mệnh giá thực khi đáo hạn.
- Trái phiếu có lãi suất thả nổi (variable rate bond): Mức lợi tức có sự khác nhau giữa các kỳ và tính lãi có sự biến đổi theo lãi suất tham chiếu.
- Trái phiếu có lãi cố định (straight bond): Xác định mức lãi ổn định, dựa trên phần trăm có sẵn theo mệnh giá.
Phân loại trái phiếu theo mức độ đảm bảo thanh toán
Gồm 2 loại là trái phiếu đảm bảo (Covered Bond) và trái phiếu không đảm bảo (Non- Covered Bond):
Trái phiếu đảm bảo (Covered Bond): Dựa trên tài sản doanh nghiệp, hay sự bảo lãnh bởi bên thứ ba có khả năng thanh toàn bộ tiền gốc và lãi suất mà nhà phát hành đã vay từ trái chủ.
- Trái phiếu được đảm bảo bằng lượng chứng khoán ký quỹ: Là hình thức chuyển nhượng quỹ sổ chứng khoán mà người phát hành sở hữu cho người mua.
- Trái phiếu có giá trị tài sản cầm cố: Đơn vị phát hành phải cầm cố bất động sản, đảm bảo khả năng thanh toán trái phiếu sau này cho trái chủ. Chúng thường có mệnh giá cao hơn trái phiếu đã phát hành.
Trái phiếu không đảm bảo (Non- Covered Bond): Khi phát hành không kèm theo tài sản hoặc bảo lãnh của bên thứ ba, chỉ dựa vào chất lượng và uy tín của chủ thể ban hành.
Phân loại trái phiếu theo hình thức
- Trái phiếu vô danh (Bearer bond): Là loại chứng khoán không có tên của khách hàng. Tuy nhiên, trái chủ vẫn được hưởng đầy đủ quyền lợi từ trái phiếu đó.
- Trái phiếu ghi danh (registered bond): Là hình thức trái phiếu in hoặc ghi tên người mua, có đề cập đến trong sổ của người phát hành, dựa trên đặc điểm chính của trái phiếu.
Phân loại trái phiếu theo tính chất
- Trái phiếu thu hồi (Callable bonds): Doanh nghiệp, công ty có thể thực hiện giao dịch để mua một số hoặc toàn bộ phần trái phiếu trước khi đến kỳ hạn.
- Trái phiếu chuyển đổi (Convertible bonds): Là trái phiếu của công ty TNHH hoặc cổ phần được chuyển đổi thành dạng cổ phiếu thường do doanh nghiệp phát hành, theo những điều kiện xác định.
- Trái phiếu có khả năng mua cổ phiếu (Warrant-linked Bonds): Là hình thức trái phiếu khi bán ra, có cấp quyền cho trái chủ mua cổ phiếu ở một số lượng nhất định.
Phân biệt trái phiếu và cổ phiếu
Cổ phiếu và trái phiếu là gì? Đây đều là 2 hình thức đầu tư khá phổ biến với thị trường chứng khoán tại Việt Nam. Những năm gần đây, các nhà đầu tư hoạt động sôi nổi hơn khi mạnh dạn rót tiền, đổ vốn vào thị trường này. Tuy vậy, không phải ai cũng phân biệt cổ phiếu và trái phiếu giống hay khác nhau ở điểm nào.
Đặc biệt là nhiều nhà đầu tư mới còn không biết trái phiếu cổ phiếu là gì. Những thông tin về trái phiếu đã được làm rõ bên trên. Còn cổ phiếu là loại chứng khoán do công ty cổ phần phát hành để xác nhận phần vốn cổ phần mà nhà đầu tư nhận được. Hiểu đơn giản hơn, nếu người mua sở hữu cổ phiếu thì sẽ trở thành một cổ đông trong công ty. Khoản cổ tức mà nhà đầu tư nhận được phụ thuộc vào hoạt động và kết quả kinh doanh của đơn vị, tổ chức phát hành. Vì vậy, số tiền thu về không ổn định như khi đầu tư trái phiếu.
Sau khi đã hiểu cổ phiếu trái phiếu là gì? Cùng tìm hiểu điểm giống nhau và sự khác nhau giữa cổ phiếu và trái phiếu ngay sau đây
Điểm giống nhau giữa cổ phiếu trái phiếu là gì?
Không ít nhà đầu tư vẫn còn nhầm lẫn khi phân biệt trái phiếu cổ phiếu, hoặc không thấy cổ phiếu khác trái phiếu thế nào bởi chúng có những nét tương đồng và giống nhau. Ví dụ như:
- Cả trái phiếu và cổ phiếu đều xác nhận, thể hiện quyền lợi nhà đầu tư nhận được khi mua hay sở hữu cổ phiếu, trái phiếu của đơn vị, tổ chức phát hành
- Tất cả được thể hiện dưới hình thức chứng chỉ, bút toán ghi sổ hoặc dữ liệu điện tử
- Nhà đầu tư có thể sử dụng cổ phiếu, trái phiếu để thực hiện các giao dịch như trao đổi mua bán, chuyển nhượng, cầm cố hay thế chấp cho người khác
- Người sở hữu cổ phiếu và trái phiếu sẽ nhận được lãi suất tương ứng do nhà phát hành công bố
- Đều là hình thức xoay và thu hút vốn đầu tư từ đơn vị, tổ chức phát hành
Sự khác nhau giữa trái phiếu và cổ phiếu
Cách phân biệt cổ phiếu với trái phiếu rõ nhất đó là chỉ ra cổ phiếu trái phiếu khác nhau như thế nào. Để làm rõ vấn đề này, Tập đoàn VsetGroup đã thống kê một bảng so sánh cổ phiếu và trái phiếu. Mời các nhà đầu tư cùng phân tích sự khác nhau giữa cổ phiếu và trái phiếu.
| Tiêu chí | Trái phiếu | Cổ phiếu |
| Chủ thể phát hành | Chính phủ hoặc doanh nghiệp | Các công ty cổ phần |
| Bản chất | – Không làm tăng số vốn của doanh nghiệp hoặc chính phủ
– Doanh nghiệp, chính phủ tăng phần vốn nợ |
– Làm tăng số vốn sở hữu của công ty phát hành cổ phiếu
– Công ty tăng thêm phần vốn có, sở hữu khi nhà đầu tư mua cổ phần. |
| Lợi tức nhà đầu tư nhận được | – Nhận về một khoản tiền với lãi suất nhất định
– Không phụ thuộc vào kết quả kinh doanh, hoạt động của doanh nghiệp |
– Sở hữu cổ tức (không cố định)
– Phụ thuộc vào tình hình kinh doanh và kết quả hoạt động của công ty |
| Nguồn trả lãi từ đơn vị phát hành | Là chi phí trước thuế | Là lợi nhuận sau thuế |
| Thời hạn | Xác định | Không xác định và không có tính hoàn trả trực tiếp |
| Quyền lợi nhà đầu tư khi sở hữu | Không có quyền biểu quyết hay tham gia ứng cử tham gia vào các hoạt động của doanh nghiệp | Có quyền biểu quyết, ứng cử và đề xuất tham gia vào hoạt động công ty |
| Tính ưu tiên khi đơn vị phát hành phá sản, giải thể | Mức độ rủi ro thấp hơn vì được ưu tiên thanh toán trước cổ phiếu | Mức độ rủi ro cao hơn vì được thanh toán sau khi thanh toán hết các nghĩa vụ khác. |
Lợi ích và rủi ro khi đầu tư trái phiếu
Có nên đầu tư trái phiếu hay không? Đâu là lợi ích và rủi ro cần lưu ý? Luôn là những vấn đề đáng lưu tâm. Khi sở hữu trái phiếu, nhà đầu tư sẽ nhận về những lợi ích có thể kể đến như:
- Có loại trái phiếu được miễn thuế thu nhập cá nhân
- Lãi suất không phụ thuộc vào hoạt động kinh doanh của đơn vị phát hành và luôn nhận về một khoản thu nhập ổn định.
- Nguy cơ mất tiền thấp
- Được ưu tiên thanh khoản hơn so với đầu tư cổ phiếu
Ngoài những lợi ích nêu trên cùng đánh giá chung rằng trái phiếu là kênh đầu tư ít rủi ro hơn so với các kênh khác. Tuy nhiên, nhà đầu tư cũng cần có đầu óc kinh doanh, quan sát và tính toán nhất định trước khi quyết định mua trái phiếu. Hoặc ít nhất có thể đánh giá được ưu nhược điểm của phát hành trái phiếu đối với đơn vị đó tại thời điểm mua. Bên cạnh đó, cần lường trước 1 vài rủi ro có thể gặp khi đầu tư trái phiếu, cụ thể:
Thứ nhất, về lãi suất. Nếu nhà đầu tư đã tham gia thị trường lâu và có kinh nghiệm sẽ nhận thấy lãi suất với mệnh giá trái phiếu mang mối quan hệ trái ngược nhau. Tức là khi lãi suất tăng lên thì nhà đầu tư có xu hướng bỏ đi những loại trái phiếu thấp. Chính điều này khiến cho cung nhiều, cầu thấp và làm mệnh giá của nó giảm đi.
Thứ hai, về tái đầu tư. Trường hợp lãi suất giảm, đơn vị phát hành sẽ có cơ hội thu hồi và mua lại trái phiếu đã phát hành ra. Bởi vậy, nhà đầu tư có thể nhận về khoản tiền gốc trước thời hạn đáo hạn, tuy nhiên giá trị không cao hơn bao nhiêu so với mệnh giá trái phiếu.
Thứ ba, về lạm phát. Nhà đầu tư khi sở hữu trái phiếu chắc chắn sẽ thu được một mức lãi suất trong thời hạn. Tuy nhiên khoản lãi suất thường cố định. Do vậy trường hợp xảy ra lạm phát thì nhà đầu tư phải bỏ nhiều tiền hơn để mua trái phiếu. Chính vì vậy, khiến cầu trái phiếu giảm, lãi suất thu về có thể âm.
Thứ tư, về rủi ro tín dụng, vỡ nợ: Đối với trái phiếu doanh nghiệp thì không được chính phủ bảo đảm. Nó phụ thuộc vào khả năng của đơn vị phát hành. Vì vậy, nếu doanh nghiệp, công ty rơi vào tình trạng vỡ nợ, tín dụng xấu thì nhà đầu tư cần xem xét thật kỹ. Do đó, ngay từ khi mới bắt đầu, nhà đầu tư nên tìm hiểu thông tin về các đơn vị phát hành trái phiếu.
Vậy có nên đầu tư trái phiếu không?
Qua các thông tin nêu trên, hẳn các nhà đầu tư đã hiểu được trái phiếu đầu tư là gì cũng như ưu nhược điểm khi đầu tư vào kênh này. Tuy nhiên, nên đầu tư vào loại trái phiếu gì? hay chọn đơn vị nào phát hành cũng là một lựa chọn đáng cân nhắc. Nhà đầu tư có thể xem qua 4 bí quyết lựa chọn trái phiếu an toàn dưới đây:
- Đơn vị phát hành có những thông tin minh bạch, hình thành lâu đời
- Tài chính vững chắc, có dòng tiền ổn định và tỷ lệ nợ ở mức an toàn
- Ban lãnh đạo có uy tín và kinh nghiệm lâu năm
- Đơn vị kinh doanh ổn định và có tiềm năng phát triển
Theo các chuyên gia về tài chính, đối với các nhà đầu tư đang có vốn nhàn rỗi nhưng không có quá nhiều thời gian để tìm hiểu thị trường, có thể chọn đầu tư vào loại trái phiếu doanh nghiệp.
